Concrete verhalen en theorievorming, Jozef Wissink (bron: VPWinfo.nl 2014-2)

Als je vraagt naar het hart van het pastoraat, kun je die vraag op twee manieren opvatten. Aan de ene kant als een vraag naar het wezen van het pastoraat: waar draait het in het pastoraat eigenlijk om? Aan de andere kant kun je de vraag ook stellen aan het hart van pastores: wat gaat jou in het pastoraat echt ter harte? Waar gaat je hart sneller kloppen in het pastoraat? Systematische theologen zullen de neiging hebben, om de vraag primair op de eerste manier te verstaan en aan te pakken. Praktische theologen benaderen de vraag primair op de tweede manier. Maar beide vragen hebben elkaar nodig. 

De verschillende gevalsbeschrijvingen in het proces van het ontstaan van het rapport "Het hart van het pastoraat"
Tijdens de voorbereiding van “Het hart van het pastoraat” hebben we als commissieleden daarom elkaar verhalen verteld over situaties, die ons hart raakten en die voor ons het hart van het pastoraat raakten. De lezer kan ze in dit nummer (VPWinfo.nl 2014-2) aantreffen. Soms werd dit verhaal verteld, omdat iemand midden in de kwestie zat, waarover zijn of haar casus ging. Soms was het een herinnering van iets langer terug, maar die als dierbaar moment onthouden was. De casussen verschillen zeer, al hebben ze ook iets gemeen. In alle gevallen gaat het erom, dat mensen een grens overschrijden of daartoe uitgenodigd of bemoedigd worden. Je kunt daarbij op weerstanden stoten: tot het hart van het pastoraat hoort het dan, dat je die weerstanden opspoort en mensen ertoe verlokt erdoorheen te gaan.

We hebben met elkaar intens gesproken over de verhalen. Daarbij was met name de diversiteit verrijkend. Het maakt een verschil of rondom een stervende een ritueel wordt uitgevoerd en er gebeden wordt en dat er dan iets gebeurt: tranen vloeien en verzoening komt als geschenk van de hemel. Of dat er een leerproces wordt geopend naar een proces van bezinning aan het begin van vergaderingen. Of dat een jongen van de straat even vertelt dat hij het weer gaat proberen, om deel van de mensengemeenschap te zijn. 

Natuurlijk kwam elke bijeenkomst ook de situatie van de kerk in ons land ter sprake. Daarbij is de geweldige krimp nauwelijks te overzien. Je kunt wel aan een nieuwe fusieronde beginnen en ook de pas ontstane megaparochies in een nieuw fusieproces brengen, maar dat verandert niets aan de situatie; het bevordert hoogstens de krimp. Wie kleine kerkjes sluit vanwege de onderhoudskosten van al die kerkjes, vergeet dat daarbij soms hele geloofsgemeenschappen verdwijnen. In het aartsbisdom Utrecht is het dan slechts een kwestie van wachten tot er ook te weinig geld is voor de laatste bakbeesten van kerkgebouwen die daar tot eucharistische centra benoemd zijn. Het aartsbisdom had eens het élan om van missionaire parochies te dromen, maar zijn de parochies daartoe nog in staat, nu ook de pastoresteams lijken te verdwijnen.

In die situatie komt de uitdaging om missionaire pastoraal te gaan doen op een nieuwe manier terug. Maar hoe moet dat? We weten het simpelweg niet. Gaandeweg werd die aporie voor ons het thema dat de overhand nam in onze gesprekken. Dal leidde tot de notitie: “Hart van het pastoraat. Een notitie over de situatie van het parochiepastoraat. En: Hoe gaan we er mee om?” In dat rapport komen onze praxisverhalen niet meer voor. Ze sluiten niet direct aan op de vraagstelling, die onze zoektocht geleidelijk ging sturen.